Η ιστορία της Ελλάδας μέσα από την εξέλιξη της καλλιέργειας, της επεξεργασίας και της εμπορίας ενός αγροτικού προϊόντος που ταυτίστηκε με αυτήν, του καπνού, καταγράφεται βήμα-βήμα στην έκθεση Καπνός: 101 σημειώσεις για τα ανατολικά καπνά, που φιλοξενείται από χθες στο κεντρικό κτήριο του Μουσείου Μπενάκη.
Μέσα από 101 ταμπλό, που οριοθετούν τους ομόκεντρους κύκλους στους οποίους διαρθρώνεται η ιστορική αφήγηση, παρουσιάζεται αναλυτικά η ιστορία των ελληνικών καπνών, από το 1828, οπότε καταγράφονται και τα πρώτα στατιστικά στοιχεία, στα 1957, που αποτέλεσε την κορύφωση της παραγωγής τους, μέχρι τις μέρες μας που η καλλιέργεια βρίσκεται σε υποχώρηση...
Η αφήγηση εστιάζει περισσότερο στη Βόρεια Ελλάδα, όπου και το επίκεντρο της παραγωγής των καπνών ανατολικού τύπου, τα οποία θεωρούνται ακόμη και σήμερα τα ποιοτικώς ανώτερα για την παραγωγή τσιγάρων.
Σημαντική θέση στην παρουσίαση κατέχουν οι καπνεργάτες, η "καρδιά" του εργατικού κινήματος του μεσοπολέμου, και οι αγώνες τους προκειμένου να διατηρήσουν τον έλεγχο της διαδικασίας παραγωγής μέσα στα καπνομάγαζα: όπως γίνεται κατανοητό στον επισκέπτη, η εργασία τους ήταν ιδιαίτερα απαιτητική και ειδικευμένη. Παράλληλα, γίνεται εκτεταμένη αναφορά στις μεγάλες απεργίες του 1914 και του 1936, στην είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας, στις συλλογικές συμβάσεις που πρώτοι οι καπνεργάτες κέρδισαν με τους αγώνες τους.
Μια προθήκη αφιερώνεται στον Μάη του '36 στη Θεσσαλονίκη, όπου, πλάι στην ιστορική φωτογραφία που έδωσε στον Γιάννη Ρίτσο την έμπνευση για τον Επιτάφιο, εκτίθενται χειρόγραφα του ποιητή, αλλά και πακέτα τσιγάρων με δικές του ιδιόγραφες σημειώσεις...
Στο κέντρο της έκθεσης βρίσκονται μηχανές επεξεργασίας της εποχής του μεσοπολέμου και δεμάτια καπνού, ενώ δεσπόζει ένα φρέσκο από το Μουσείο καπνού της Σουηδίας, που κοσμούσε την αίθουσα εστίασης του εργοστασίου του Σουηδικού Μονοπωλίου, όπου απεικονίζεται το καπνοχώρι Παπαδάτες της Άρτας.
Παράλληλα, όπως τόνισε ο επιμελητής της έκθεσης Σπύρος Φλεβάρης, παρουσιάζεται και η αρχιτεκτονική εξέλιξη των εγκαταστάσεων του καπνεμπορίου, ανιχνεύοντας την επικοινωνία με τις αρχιτεκτονικές εξελίξεις στην Ευρώπη και την εισαγωγή των στυλ της εποχής (Μπαουχάους, εκλεκτισμός κ.λπ.) στα βορειοελλαδίτικα καπνομάγαζα, καθώς και την εμφάνιση της εμπορικής μεσαίας τάξης και των καταναλωτικών της προτύπων.
Στη διάδραση της έκθεσης με τις τοπικές κοινωνίες όπου παρουσιάστηκε (σε μια πρώτη εκδοχή) αναφέρθηκε η ιστορική σύμβουλος Μαρία Ρεντετζή, καθηγήτρια στο ΕΜΠ, το οποίο και συνδιοργανώνει την έκθεση. Ακόμη, υπογράμμισε τα εξαιρετικά αποτελέσματα της δουλειάς όσων εργάζονται στη δημόσια εκπαίδευση, όταν βρίσκουν την κατάλληλη στήριξη.
Τέλος, την πρόθεσή του να στηρίξει παρόμοιες προσπάθειες εξέφρασε ο Ηλίας Ασημακόπουλος, πρόεδρος της εταιρείας καπνού JTI, η οποία στηρίζει την έκθεση.
Η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη θα παραμείνει ανοιχτή στο κοινό μέχρι τις 31 Αυγούστου.

*από την Εφημερίδα "Η ΑΥΓΗ" 12.6.2014